O'qituvchilar va o'quvchilar o'rtasidagi nizolar

Ta'lim va tarbiya jarayoni, har qanday rivojlanish kabi, qarama-qarshiliklar va nizolarsiz mumkin emas. Shuningdek hozirgi kunda ham bunday nizolar yo'q deb ayta olmaymiz. Ijtimoiy soha olimlarining fikriga ko'ra o'qituvchi va talaba o'rtasidagi ziddiyatlar quyidagicha tasniflanishi mumkin:

- o'quvchining harakatiga yutuqlariga va o'qishdan tashqari topshiriqlarning bajarilishiga

- o'quvchining maktab va maktabdan tashqari qoidalariga amal qilmasligi

- muomala, o'qituvchi va o'quvchi o'rtasidagi shaxsiy-emotsional muhitga

Faoliyat nizolari

O'qituvchi va talaba o'rtasidagi nizo o'quvchining ta'lim vazifasini bajarishdan yoki uning yomon bajarilishidan voz kechishida namoyon bo'ladi.Bu turli sabablarga ko'ra sodir bo'lishi mumkin: charchoq, o'quv materiallarini o'zlashtirishdagi qiyinchilik va ba'zan o'quvchiga aniq yordam berish o'rniga o'qituvchining muvaffaqiyatsiz so'zlari. Bunday nizolarga ko'pincha o'quvchining darsni o'zlashtirishda qiyinchiliklarga duch kelganda, shuningdek, o'qituvchi qisqa vaqt ichida sinfda dars berganida va u bilan o'quvchilar o'rtasidagi munosabatlar o'quv ishlari bilan cheklanganda sharoit yaratiladi. Bunday holatlar boshlang'ich sinflarda kam uchradi. Chunki boshlang'ich sinf o'qituvchilari o'quvchilarni xarakterini bilishi va darsdan tashqari qayg'urishi bilan ajralib turadi.

Harakatlar ziddiyatlari.

Pedagogik holat, agar o'qituvchi o'quvchining harakatini tahlil qilishda xato qilsa, uning sabablarini aniqlamagan yoki asossiz xulosa chiqargan bo'lsa, ziddiyatga olib kelishi mumkin. Axir, xuddi shu harakatlar turli sabablarga ko'ra belgilanishi mumkin. O'qituvchi o'quvchilarning xatti-harakatlarini o'zgartirishga harakat qiladi. Lekin o'quvchi buning sababini to'liq tushuna olmay, o'zicha fikr yuritadi. 'qituvchi esa tushuntirib o'tirmasdan tartibga amal qiilishini talab qiladi. O'quvchi esa tushunmaganligi uchun o'qituvchida to'la asos yo'q deb hisoblaydi.

Ziddiyatlarni bartaraf qilish

O'qituvchi nizolashishda o'z pozitsiyasini to'g'ri aniqlay olishi kerak.Agar sinf jamoasi uning tarafida ishlayotgan bo'lsa, unda bu vaziyatdan eng yaxshi yo'lni topish osonroq bo'ladi. Agar sinf intizomni buzuvchi o'quvchi bilan bir xil o'ylasa bu salbiy oqibatlarga olib keladi (masalan, nizolar surunkali hodisa bo'lishi mumkin).

Vaziyatdan yaxshi chiqish uchun o'qituvchi o'smirning ota-onasi bilan munosabat o'rnatishi kerak.

Ko'pincha o'qituvchining yuqori sinf o'quvchilari bilan aloqasi boshlang'ich sinf o'quvchilari bilan bir xil printsiplarga asoslanadi. Bunday munosabatlar o'smirning yosh xususiyatlariga mos kelmaydi, birinchi navbatda, uning o'zi haqidagi g'oyasi — kattalarga nisbatan teng mavqega ega bo'lish istagi yotadi. Mojaroni muvaffaqiyatli hal qilish uchun o'qituvchi yuqori sinf bolalari bilan munosabatlarning yangi turiga o'tishda o'quvchilarning ruhiy tayyorgarligini ta'minlash kerak. Bunday munosabatlarni qurishning tashabbuskori kattalar bo'lishi kerak.

Professor V. I. Juravlev rahbarligida o'tkazilgan maktab o'quvchilari o'rtasidagi so'rovnomaga ko'ra, talabalarning 80 foizi bir yoki bir nechta o'qituvchilarga nisbatan nafratda ekanligi holati kuzatilgan. Ushbu munosabatlarning asosiy sabablari sifatida o'quvchilar quyidagilarni aytadilar:

 - o'qituvchilar bolalarni yaxshi ko'rmaydi — 70%;
 - o'qituvchining salbiy shaxsiy fazilatlari-56%;
 - o'qituvchi tomonidan o'z bilimlarini nohaq baholanishi-28%;
 - o'qituvchi o'z mutaxassisligiga ega emas-12%.

Ziddiyatlar sabablari

Hozirgi zamonda o'quvchilar turli manbaalar orqali mustaqil bilim olishlari va o'rganishlari mumkin. Ota-onasi yoki repititor tomonidan oz bo'lsada bilimga ega bo'lishi mumkin. Fanni o'qituvchichalik yaxshi bilmasada, bir qismini o'rganib olib ana shu mavzu bo'yicha o'qituvchi berayotgan bilimni taqqoslashtiradi. Agar o'qituvchi sayoz bilim bersa yoki xato aytsa buni sezgan o'quvchida o'qituvchiga nisbatan hurmat yo'qoladi. Buni albatta yonidagi sinfdoshlariga aytib maqtanadi. Bu esa umumiy holda darsga quloq solmaslik va fanni xurmat qilmaslik, oxir-oqibatda fanni o'zlashtirish istagining yo'qolishiga olib keladi.

Ziddiyatlarning kelib chiqish sabalarining yana bir omili bu yashash sharoitining yaxshi emasligi. Agar o'qituvchi stress holatida bo'lsa o'quvchiga nisbatan adolatsiz hatt harakat qilishi, o'zi bilmagan holda yuqoridagi xatolarga yo'l qo'yishi mumkin. O'quvchida yomon turmush tarzi bo'lsa nafaqat o'qituvchi balki yon atrofdagi hamma bilan ziddiyatli holat va og'ir psixologik jarayon holat yuzaga kelishi mumkin.